Uluslararası Şeffaflık Örgütü 2015 Yolsuzluk Algı Endeksi Açıklandı

Yolsuzlukla mücadelede dünyanın önde gelen sivil toplum kuruluşlarından Uluslararası Şeffaflık Örgütü (Transparency International), 168 ülkeyi kapsayan 2015 Yılı Yolsuzluk Algı Endeksi’ni 27 Ocak 2016 günü Berlin’de açıkladı.

Yapılan basın açıklamasında, endeks çalışmasının kişi ve kurumların birlikte çalışması halinde yolsuzluklara karşı yürütülen mücadelenin kazanılabileceği ve yolsuzluğun halen dünyada yaygın olmasına rağmen, bir çok ülkenin yolsuzluk algı endeksi sıralamasında olumlu gelişmeler gösterdiği belirtilmiştir.

Transparecy International Başkanı José Ugaz, 2015 Yolsuzluk Algı Endeksinin, yolsuzluğun dünyanın en önemli problemlerinden biri olarak kalmaya devam ettiğini göstermesinin yanında, 2015 yılının dünyanın bir çok ülkesinde halkların yolsuzlukları protesto etmek için sokaklara döküldüğü bir yıl olduğunu; halkların, iktidarlara ve gücü elinde tutanlara aynı güçlü mesajı verdiğini belirtmiştir: “Yolsuzlukları bitirmenin zamanı gelmiştir”.

Gelişme Gösteren Ülkeler

Yunanistan, Senegal ve İngiltere endekste en olumlu gelişmeyi gösteren ülkeler. Danimarka üst üste iki yıldır listenin en üst sırasında.

Endekste iyi performans gösteren ülkelerin karakteristik özelliklerine bakıldığında aşağıdaki hususlar görülmektedir:

• Basın özgürlüğü üst seviyededir.
• Devlet bütçesine erişim vardır ve paranın nereden geldiği ve nereye harcandığı kamuoyu tarafından bilinmektedir.
• İktidarda ve gücü elinde bulunduran kişiler, işlerini doğru ve dürüst bir şekilde yapmaktadır.
• Yargı kararlarını verirken, zengin ve fakir ayrımı yapmaz ve hükümetten tamamen bağımsızdır.

Düşüş Gösteren Ülkeler

Son dört yılın en fazla düşüş gösteren ülkeleri Libya, Avusturalya, Brazilya, İspanya ve Türkiye. Kuzey Kore ve Somali yine listenin en sonlarında.

Brezilya en yüksek düşüş gösteren ülke olarak 76 ıncı sırada. Bilindiği üzere 2015 yılında ortaya çıkan Petrobras skandalı Brezilya halkını sokaklara dökmüştü. Bu konuda yürütülen yargı sürecinin Brezilya’da yolsuzlukların durdurulmasına yardımcı olup olamayacağı önümüzdeki dönemde görülecek.

Türkiye 2015 yılında 168 ülke içinde 66 ıncı sırada yer buldu. Türkiye’nin 2014 yılında 175 ülke içinde 64 üncü sıradayken, 2013 yılında 177 ülke içinde 53 ve 2012 yılında 176 ülke arasında 54 üncü sırada yer almıştır. Kısaca 2012 yılında 53 üncü sıradaki yerinden, 2015 yılında 66 ıncı sıraya düşmüştür. Üstelik 2012 de 176 ülke endekste varken, 2015 yılında 168 ülke endekste bulunmakta. Bu olumsuz performans ne yazık ki Türkiye’yi en büyük düşüş gösteren ülkeler arasında yer almasına neden olmuştur.

Bu konu ile ilgilenen uzmanlar ve araştırmacılar muhakkak bu sonuçları daha detaylı değerlendirecek ve Türkiye’nin neden böyle olumsuz bir performans gösterdiğini anlamaya çalışacaktır. Bence bunun cevabı endekste iyi performans gösteren ülkelerin karakteristik özelliklerinin açıklandı yukarıdaki bölümde gizlidir.

Ancak Türkiye’nin 2015 yılındaki sıralamasını değerlendirirken bir hususa dikkatinizi çekmek istiyorum. Dünya Bankası’nın Mayıs 2015’de yayınladığı bir rapor 2014 yılındaki endeksteki 64 üncü sıramızın gerçeği yansıtmadığını ve gerçekte Türkiye’nin çok daha alt sıralarda olduğunu gösterdi. Dünya Bankası çalışmasında, bahsi geçen endeks sonuçlarına ilişkin “doğru cevap vermekten kaçınma riski”ni araştırdı. Türkiye’nin de içinde olduğu 7 ülkeyi kapsayan bu çalışmada Türkiye’nin yolsuzluk algı araştırmasında sorulan sorulara en fazla “doğru cevabı vermekten kaçınan ülke” olduğunu gösteriyor. Kısaca dürüst davranmayarak sorulan sorulara aldatıcı cevaplar vermişler. 2015 yılında da Türkiye’nin sonuçları açısından aynı davranış şeklinin devam edebileceğini dikkate almak gerekir diye düşünüyorum.

Raporu incelemek isteyenler bu rapora Dünya Bankası’nın web sitesinden ulaşabilir (rapor numarası WPS7276).

İlginç Sonuçlar: Endeksteki “Temiz” Ülkelerin Yabancı Ülkelerdeki Performansı Oldukça Kötü !

Kuzey Avrupa ülkeleri endekste oldukça iyi – ilk beş ülkenin dördü bu ülkelerden oluşuyor (Danimarka, Finlandiya, İsveç ve Hollanda). Ancak bir ülkenin içerde temiz olması, başka ülkelerde yolsuzlukla bağlantıları olmadığını anlamına gelmiyor.

İsveç bu bağlamda ilginç bir örnek. Endekste 3 üncü sırada olmasına rağmen, İsveç-Finlandiya sermayeli TeliaSonera – %37’si İsveç hükümetinin ortak olduğu bir şirket- endekste 153 üncü sırada olan Özbekistan’da iş almak amacıyla milyonlarca dolar rüşvet verme iddiaları ile karşı karşıya kalmış durumda. Şirket şu anda Orta Asya’daki işlerinden çekiliyor. Ancak İsveç kendi ülkesinde temiz olup, yabancı ülkelerde yolsuzluğa bulaşan tek ülke değil. Yapılan çalışma, OECD ülkelerinin yarısının yabancı ülkelerdeki ticari işlemlerde rüşvet ile mücadeleye ilişkin uluslararası sorumluluklarını yerine getirmediğini ortaya koyuyor.

2015 Yolsuzluk Algı Endeksine ilişkin detaylı ülke sıralamalarına buradan ulaşabilirsiniz.

Yolsuzluk Algı Endeksinin Metodolojisi

Uluslararası Şeffaflık Derneği’nin yaptığı açıklamaya göre endeksin belirlenmesindeki metodoloji aşağıdaki gibidir:

168 ülkede gerçekleştirilen, 11 farklı uluslararası kurumun 12 farklı araştırmasının bulguları incelenerek hazırlanan Yolsuzluk Algı Endeksi, uzmanlar ve iş dünyasının kamu sektörüne ilişkin yolsuzluk algılarını yansıtıyor. Endeksteki metodoloji ile 0-100 değerleri arasında bir sıralama gerçekleştirilmekte olup, “0” en yüksek yolsuzluk algısı, “100” ise en düşük yolsuzluk algısına karşılık geliyor.

Türkiye’nin puanı belirlenirken bu 12 uluslararası araştırmanın 8’inden faydalanıldı. Bu araştırmalar şunlardır; World Economic Forum EOS,  Bertelsmann Foundation TI, IMD World Competitiveness Yearbook, Bertelsmann Foundation SGI, World Justice Project ROL, PRS International Country Risk Guide, Economist Intelligence Unit, IHS Global Insight.